जन्मठेपेची शिक्षा भोगणाऱ्या बहुतांश कैद्यांच्या कुटुंबात ते एकटेच कमवणारी व्यक्ती असल्याने त्यांना शिक्षा झाल्यावर त्यांचे कुटुंब रस्त्यावर येते. अशावेळी त्यांच्या कुटुंबाचे पुढे काय हा मोठा प्रश्न असतो. दोष नसताना त्यांनी का जन्मभर ही शिक्षा भोगावी असाही मुद्दा समोर येतो. यावर तोडगा काढत जिव्हाळा ही योजना पुढे आली आहे. जिव्हाळा ही एक क्रेडिट योजना आहे जी जन्मठेपेची शिक्षा सुनावल्यानंतर पुण्यातील येरवडा मध्यवर्ती कारागृहातील गुन्हेगाराला ₹50,000 चे कर्ज देते.
कसे मिळते कर्ज?
महाराष्ट्र राज्य सहकारी बँकेने 7% व्याजदरासह देऊ केलेल्या कर्जासाठी जन्मठेपेची शिक्षा भोगणाऱ्या कैद्याने अर्ज करावा.बँकेला मिळणाऱ्या व्याजाच्या 1% रक्कम कैदी कल्याण निधीमध्ये जमा केली जाते.हे एक प्रकारचे तारण असते. कारण कर्ज कोणत्याही गॅरेंटर शिवाय दिले जाते.एकदा कारागृह अधिकाऱ्यांकडे दोषीने योजनेसाठी अर्ज करण्याची इच्छा व्यक्त केल्यावर, अधीक्षक सर्व कागदपत्रे पूर्ण करतो आणि त्याच्या वतीने बँकेत अर्ज करतो.त्यानंतर बँक अधिकारी तपशीलांची पडताळणी करण्यासाठी कुटुंबाची भेट घेतात आणि कैद्याच्या बँक खात्यात पैसे हस्तांतरित केले जातात.तुरुंगात जे काही कमावते त्यातून तो परतफेड करतो.येरवडा हे पॉवरलूम, हातमाग, टेलरिंग, लेदर वर्क, पेपर फॅक्टरी, लाँड्री आणि बेकरी उत्पादनांसारख्या उत्पादन युनिट्स आणि सेवांसाठी प्रसिद्ध आहे.कर्जाचे फायदे महाराष्ट्र कारागृह विभागाचे प्रवक्ते शाहू दराडे यांनी कर्जाचे फायदे स्पष्ट केले.
“आजीवन कारावास भोगत असलेले बहुतेक दोषी हे कुटुंबातील एकमेव कमावते आहेत, अशा कैद्यांना दीर्घकाळ तुरुंगात राहावे लागते तेव्हा त्यांचे संपूर्ण कुटुंब. नैराश्य, अपराधीपणाची भावना, संवेदनशीलता कमी होणे आणि तुरुंगात गेलेली व्यक्ती कौटुंबिक कर्तव्यात अयशस्वी झाल्याची भावना अशा अनेक समस्यांना तोंड द्यावे लागते. अशा परिस्थितीत कैदी आपल्या कुटुंबाला तुरुंगातून उदरनिर्वाह करण्यासाठी या कर्जासाठी अर्ज करू शकतो.”
